20. yüzyılda çağdaş Türk seramik sanatında Avrupa kaynaklı etkiler

Abstract

Bu araştırmayla 20. yüzyıl Çağdaş Türk seramik sanatına Avrupa kaynaklı etkilerin eğitim, küreselleşme, üslup, geleneksellik, örgütlenme açılarından tespiti ve değerlendirmesi amaçlanmıştır. 1900-1990 arasında sanat çevresinde saygın bir yer edinen, eserleri müze ve önemli koleksiyonlara girebilen, seramik sanatının konumunu geliştirici faaliyetlerde bulunan, literatürde yer alan ve genel eğilim olarak herkesçe sanatçılığı tartışma götürmeyecek ustalar olmaları bakımından araştırmada 55 Türk seramik sanatçısı ele alınmıştır. 20. yüzyıl Avrupa seramik sanatına ve 55 sanatçıya yönelik literatür taraması yapılmış, ardından röportajlar sözlü tarihi oluşturması bakımından videoya kaydedilmiştir. Elde edilen bulgular şöyledir. Çağdaş Türk seramik sanatının ilk adımları Yıldız Porselen Fabrikasına Sanayi-i Nefise Mekteb-i Ali'sinden yetişen dekor ustaları tarafından atılmıştır. Avrupa'ya giden sanatçılarımız İsmail Hakkı Oygar, Hakkı İzzet, Vedat Ar ve Sadi Diren seramik eğitiminin temellerini oluşturmuşlar, eğitim modelinde Avrupa'daki modern sanat yaklaşımları ve Bauhaus ekolünü izlenmişlerdir. Avrupa'da Bernard Leach'in atölye kurması ve ortaya koyduğu sanatsal atölye seramikçiliği Türkiye'de Füreya Koral'ın kendi atölyesini kurması ile yaygınlaşmıştır. Yine Picasso, Miro, Chagall, Matisse, Leger gibi ressamların seramik yapmaları; ayrıca Auguste Rodin, Henry Moore gibi heykeltıraşların eserleri, Türk seramik sanatçılarını etkilemiştir. Marcel Duchamp'ın hazır malzeme kullanımı, Türk seramik sanatçılarını etkilenmiş, seramikle diğer malzemeleri bir arada kullanmaya, biçimin öneminin ikinci planda kaldığı, anlatımın vurgulandığı ve ön plana çıktığı eserleri üretmeye başlamışlardır. ABD ve Uzakdoğu, küreselleşme ile Türk seramik sanatçısını etkilemektedir. Buna rağmen Türk seramik sanatçıları geleneksel seramiklerin niteliklerini yaşatmaya çalışılmakta, Türk seramik sanatından ve Anadolu'daki arkeolojik verilerden beslenerek yeni eserler üretmeye çalışmaktadır. Bunun yanı sıra çağdaş Türk seramik sanatçısı küresel sanat pazarında yer bulamamaktadır.

This research aims to identify and assess the influence of European Sources to 20th Century Contemporary Turkish Ceramic Art from the perspective of globalization, style, traditions and organization. It includes 55 respected Turkish ceramics artists, whose art works are in museums and important collections, and whose artistry is indisputable among the masters. Literature research on 20th Century European Art and the Turkish Artists was followed by video graphed interviews to document oral history. The findings are as following: The first steps in modern Turkish ceramics were taken by decoration masters of the Yıldız Porcelain Factory, who were High School of Industrial Arts graduates. İsmail Hakkı Oygar, Hakkı İzzet, Vedat Ar and Sadi Diren founded our ceramic education, following European and Bauhaus modern art approach. As Bernard Leach opened a workshop on artistic ceramics in Europe, so did Füreya Koral by opening her own in Turkey. Ceramics from painters like Picasso, Miro, Chagall, Matisse, Leger and works of sculptors such as Rodin and Moore influenced Turkish ceramic artists. The use of ready-made materials by Marcel Duchamp affected Turkish ceramic arts such that ceramics has been used with other materials, format became secondary and emphasizing expressions emerged into foreground. U.S.A. and the Far East have been influencing the Turkish ceramic artists via globalization. Nevertheless, Turkish ceramic artists are trying to keep the traditional ceramic properties alive by producing new works based on previous Turkish ceramic art and Anatolian archeological findings. Unfortunately, they cannot find a place in the global art market.