Hayat Tarih Mecmuası: Milli Mücadele Dönemi yazıları 1965-1975

Abstract

İlginç konuların seçimiyle ve kullanılan dil açısından rahat anlaşılabilir bir özelliğe sahip oluşuyla, Hayat Tarih Mecmuası halka inen popüler bir tarih dergisi olarak bu tez çalışmasının konusu olmuştur. Toplum tabanında oluşturulan tarihsel hafıza, Türkiye'deki tarih yorumuna işaret ettiği gibi bir dönemin siyasal ve sosyal koşullarının izlerini taşır. Öncelikle Türkiye'deki bir dönemin tarihçilik anlayışına ışık tutmak ve günümüze dair öneride bulunabilmek, bunun yanı sıra popüler bir tarih dergisinin Türkiye'de bir dönemin koşullarını yansıtıp yansıtmadığını sorgulamak, araştırma konusu olarak Hayat Tarih Mecmuası'nı seçmemize etken oldu. 1960'lar Türkiye'si hukuki ve ekonomik koşulların elverişli olduğu bir ortamda, basın hayatında irili ufaklı birçok dergi yayın hayatına girerken, Hayat Tarih Mecmuası da 1965 yılının Şubat ayında yayın hayatına başlamıştır. 17 yıl boyunca ayakta kalabilen dergi, 1970'li yılların kendine özgü koşulları ve dergicilik alanındaki niteliksel düşüşün bir yansıması olarak birçok basın yayın organı gibi değişim geçirir. Kalan yedi yılını "Tarih ve Edebiyat Dergisi" adıyla sürdürür. Edebiyat isminin eklenmesi bir bakıma tarih alanından geri çekilişin ifadesidir. Derginin tamamı yerine 1965-1975 arasını incelememizin sebebi de bu olmuştur. Dergiyi incelediğimizde ilgimizi çeken ilk şey "sözlü tarihçilik" diye isimlendirebileceğimiz çalışma metodunun derginin temel yayın ilkesi haline dönüşmüş olmasıdır. Hayat Tarih Mecmuası, canlı tanıklarla yapılan röportajlara, anılara, biyografilere vb. geniş yer vermiş; kişi ve olayların, tarihsel yapıların, mekanların birebir incelenmesiyle yapılan tarihçilik temeli üzerine oturtulmuştur. Ana temalarını Osmanlı ve Türk tarihi zemininde belirleyen Hayat Tarih Mecmuası, Milli Mücadele Dönemi'yle ilgili makalelerin sayıca diğerlerine nazaran az oluşunu, Milli Mücadele tarihinin değerlendirilecek kadar olgunlaşan bir zaman aşımından geçmediği yönündeki yorumuyla açıklamıştır. Özellikle Milli Mücadele Dönemi'yle ilgili yazılara yönelmemizin sebebi, Milli Mücadele'nin Türkiye Cumhuriyeti'nin temellerini oluşturan bir dönem olması sebebiyle ilgi duymamız ve yakın tarihimizle ilgili yapılmış olan ancak pek bilinmeyen çalışmaları ortaya çıkarmak olmuştur. Bu çalışmaların analiz ve değerlendirmelerini yaparken yararlandığımız temel kaynak Mustafa Kemal Atatürk'ün Nutuk adlı eseri olmuştur. Bu tez çalışması sonucunda, salt askeri ve siyasi tarihten yola çıkarak bir dönemi kavramaya çalışmanın yeterli olmayacağı ve bu anlamda destekleyici olan, kavrayış gücünü yükselttiğine inandığımız "sözlü tarih" verilerinin de önemli olduğu kanaatine vardığımızı söyleyebiliriz.

This thesis analyzes the popular history magazine, Hayat Tarih Mecmuası, which attracted the attention of people by choosing interesting topics and its daily language. Historical memory which is constructed in the society, not only reflects conception of history in Turkey, but also reflects political and social conditions of a period. It is decided to analyze the magazine, in order to understand the history conception of the period between 1965-1975 in Turkey, and to make suggestions for today, and also to investigate whether a popular history magazine can reflect the conditions of a period in Turkey or not. In 1960s, the economical conditions and the conditions relating to law were convenient for the press. During the decade so many newspaper and magazines came to the scene. Tarih Hayat Mecmuası was one of them. It came to the scene in February in 1965. It had been published for 17 years, which can be regarded as a great success in the history of Turkish Press. Because of the conditions peculiar to 1970s and general decrease in the quality of the magazines, Hayat Tarih Mecmuası changed its character. In the last seven years, the magazine continued its life with the new name, Tarih ve Edebiyat Dergisi (Magazine of History and Literature). In one aspect the new name is the sign of withdrawal from historical area, so it is decided to study the term which is between 1965 and 1975 instead of the whole period of the magazine. The magazine puts a special emphasis on oral history. Its historical approach is based on area researches, biographies, interviews with witnesses, and memories. Although the magazine determined Ottoman and Turkish history as a main research area, the articles which are related to the period of Turkish National Struggle for Independence are less than the other ones. According to the magazine there is need of time to study on the history of Turkish National Struggle for Independence. We studied on the articles which are about the history of Turkish National Struggle for Independence, because during the term basic principles of Turkish Republic were constituted. Moreover we want to rev eal unknown studies on contemporary Turkish history. During the analysing of the articles the Oration of Atatürk is used as main source. As a result of this thesis it is realized that there is parallelism between the primary sources based history of Turkish National Struggle for Independence and the oral history of the term. History of a term cannot just be understood through military history and political history, but also through oral historical researches.