Kimlik ve mekan:yazılı ve sözlü tanıklıklarda Ulus-devletin sembolü olarak başkent Ankara'nın söylemsel inşası

Abstract

Bir toplumu analiz edebilmek için zaman kavramsallaştırması kadar mekan kavramsallaştırması da önemlidir. Sosyal bilimler alanında mekan eksenli çalışmaların ağırlık kazanması coğrafya disiplininin itici gücüyle olmuştur. Mekanın bir metin olarak okunması, bir mekana için sembolleri; o mekanı deneyimleyenlerin bilişsel haritalarını ve söz konusu mekanı üretme ve tüketme biçimlerini çözebilmek için elverişlidir. Bilişsel haritalandırma bireyin mekanı okuma biçimidir. Mekanı bireyle ilişkisi içinde okumak ise, o mekana içkin politik, ideolojik ve kültürel sembollerin okunması ve o mekanı deneyimleyenlerin bu sembolleri nasıl algıladıklarının saptanmasıyla olur. Bu çalışma, Türkiye Cumhuriyeti'nin uluslaşma, modernleşme ve batılılaşma hamlesinin temsili mekanı olarak başkent Ankara üzerinedir. Cumhuriyet'in ilk yıllarında fiziksel inşa faaliyetinin merkezi olan Ankara, söylemsel düzeyde de kurucu seçkinler tarafından inşa edilmiştir. Söylemsel inşa faaliyetinin izlenebileceği en önemli kaynaklar, edebi kanon ürünleri ve basın organlarıdır. Bu inşa faaliyetine hem tanıklık edenler, hem de toplumsal yaşamın dönüşümünü deneyimleme biçimleriyle ona katkıda bulunanlar ise "Cumhuriyet kuşağı" olarak adlandırılan halk kesimidir Kurucu seçkinlerin ulus-devletin sembolü olarak Ankara'yı, söylemsel olarak nasıl kurguladıkları, 1923-1940 arası dönemi konu edinen edebi kanon ürünleri ve Hakimiyeti Milliye gazetesinin metinsel çözümlemeye tabi tutulmasıyla; Ankara sakinlerinin bu kurguyu nasıl okudukları da sözlü tarih görüşmeleri aracılığıyla analiz edilmiştir. Analiz sonucuna göre, devletin, batılı, modern ve milli kimliği temsil eden bir merkez olarak başkent Ankara kurgusuyla, halkın kurgusu, bazı noktalarda örtüşmekte, bazı noktalarda ise ayrışmaktadır. Resmi söyleme paralel bir söylem kullanan halk kesimi daha çok, iyi eğitim görmüş, prestijli bir meslek sahibi, refah düzeyi yüksek ve/veya sosyal hayata daha yoğun katılan kişilerden oluşmaktadır. Onların dışında kalanlar ise, kişisel tarihleri dolayımıyla biçimlenen alternatif bir tarih anlatısı üretebilmişlerdir.

Space based conceptualizations are of vital importance as time based conceptualizations for analysing the society. Geography, as a scientific discipline, has contributed to the introduction of space based conceptualizations into social sciences. Reading space as a text is convinient in analysing spatial symbols, production and consumption styles and cognitive maps of those who practice that space. Cognitive mapping is an individual's reading style of space. Reading space in connection to the individual is possible by analysing political, ideological and cultural symbols embedded in that space and by determining how these symbols are conceived by those who practice that space. Different readings are possible for cities, as spaces which are ornimented by several symbols. This study explores capital Ankara, as the representative space of Turkish Republic's nation building, modernization and westernization attempts. In the first years of the Republic, Ankara is the center of both the physical construction activities and the discursive construction by the founding elites. Most important sources to trace such discorsive construction are literary canons and means of mass communication. Masses, known as "Republic Generation" both witnessed and contributed to the construction activities as they experience social transformation. How founding elites discursively constructed Ankara as the symbol of the nation-state is analized through Hakimiyet-i Milliye newspaper, literary canons on 1923-1940 period and how this construction was conceived by Ankara inhabitants is analized through oral history interviews. Results of this analysis reveiled that capital Ankara construction of the state, as western, modern and representing nation-state spatial center, and that of the people coincides in some points and contradicts in others. Those people who follows the official discourse are usually well-educated, high qualified professional, economically well-off and/or participating to social life more intensively. Others however, produced an alternative history narration shaped through their personal experience.