Bir yok-mekan öyküsü:Trabzon tekel binası

Abstract

Sanayi Devrimi'nden günümüze kadar geçen sürede gelişen ve değişen modernizm bakıldığında, modernizmin bir devrim niteliği taşıdığı; içinde yaşadığımız zamanın ve mekanın algılanmasında köklü değişiklikler oluşturduğu söylenebilir. Marc Augé'ye göre (1997); bir mekanın yer olarak kabul edilmesi için kimlikleyici, ilişkisel ve tarihsel özellikler taşıması gerekir. Augé, bu özellikleri bünyesinde barındırmayan mekanların antropolojik olarak yer olmayacağını belirtir. Mimari açıdan bakıldığında, içerisinde anı biriktirilmeyen, bulunduğu çevre ile ilişkisel olarak zayıf kalan ve aidiyet duygusu uyandırmayan alışveriş merkezleri bu tip yapılara bir örnektir. Bu bağlamda tezin kapsamı; Trabzon kent belleğinin önemli taşlarından biri olmuş, tarihi bir çevre içerisinde yer almış ve kenti şekillendirmiş bir endüstri yapısı olan Tekel Binası'nın bir yok-mekan örneği olan alışveriş merkezine dönüşümü kapsamaktadır. Birinci bölümde, konu ile ilgili alt yapıyı sağlayacak genel kavram ve tanımlara yer verilmektedir. Çalışmanın amacı ve çalışmada kapsamında kullanılacak olan yönteme (Sözlü Tarih) ilişkin bilgiler yer almaktadır. İkinci bölümde, çalışma alanı üzerinde eskiden var olan Tekel Binası ve günümüzde var olan Varlıbaş Alışveriş Merkezi hakkında bilgiler verilmektedir. Üçüncü bölümde sözlü tarih yöntemi ile elde edilen görüşme pasajları, ilgili temalar altında toplanmış ve öze indirgenerek sunulmuştur. Dördüncü bölümde ise, dönüşüm sonrası ortaya çıkan durumlar, belirlenen temalar üzerinden irdelemiş; sonuçlar ve öneriler ortaya konulmuştur.

Since the Industrial Revolution, modernism is considered to be the quality of a revolution; as it has created radical changes in perception of time and place in which we live in. According to Marc Auge (1997), for a space to be considered as a place, it has to possess relational and historical features and features concerned with identity. Auge indicates that spaces which do not possess these features cannot be a place in an anthropological sense. Looking from an architectural perspective, shopping malls where individuals have not aggregated any memories to recall, which are weak in terms of relation with their environment and which do not provoke a sense of belongingness constitute examples to such type of structures. Within this context, the scope of this thesis covers the transformation of Tekel Building, an industrial building which has been an important cornerstone in the urban memory of Trabzon, has existed within a historical environment and has shaped the city, into a shopping mall, as an example of a non-place. The first part introduces the generic concepts and definitions providing the background regarding the issue. Also includes information as to the purpose of and the methodology to be used (Oral History) within the study. The second part provides information about the former Tekel Building existed previously on the study site and Varlıbaş Shopping Mall existing there instead at the moment. In the third part, interview texts obtained through oral history method are gathered under relevant themes and briefly presented. In the fourth part, situations emerged after this transformation is examined through the themes determined and conclusions and suggestions are put forward.