Kültürel bağlamda Trabzon kent merkezi sosyal yaşamı

Abstract

Tarihsel süreç içerisinde incelediğimizde yüzyıllardır farklı topluluklara, medeniyet ve kültürlere ev sahipliği yapan, Yavuz Sultan Selim, Kanuni Sultan Süleyman gibi önemli devlet adamlarının yetiştiği ve Osmanlı İmparatorluğu'nun en önemli sancakbeyliği olan Trabzon kentinin, yoğun bir kültürel belleğe sahip olması kaçınılmazdır. 1850'li yılların ikinci yarısından itibaren Trabzon kenti ticaret yolu geçişlerinin orta noktasında bulunan coğrafi konumu ile göze çarpan Karadeniz bölgesinde önemli bir liman kenti olarak birçok ülke medeniyetine ticari olarak da ev sahipliği yapmıştır. Bu ev sahipliği esnasında çeşitli ülke medeniyetleri mensupları Trabzon kentinde ikamet etmişlerdir. Süreç içerisinde Trabzon kent yaşamına da katkıları olmuş ve kültürel belleği besleyen önemli unsurlar haline gelmişlerdir. Konu ile ilgili verileri yaptığımız tarihsel araştırmalardan elde etmiş bulunmaktayız. Tezimizin daha sonraki bölümlerinde belirteceğimiz veriler, söz konusu bu özelliğin, ilgili tarihlerdeki kent kültürel dokusunun oluşmasında önemli etkisi olduğunu ispat eder niteliktedir. Tezimizde Trabzon örneklemimizin sınırları içerisinde kent merkezi odak noktamız olup, bu bağlamda Trabzon kent tarihine genel bir bakışın ardından, ağırlıklı olarak kent merkezinin kültürel, sosyal, etnik yapısı, müzik yaşantısı, müzik kültürü ile bağlantılı şahıslar, çalışmaları ,Cumhuriyet öncesi Trabzon ve Cumhuriyet sonrası Trabzon kent merkezi kültürel dokusunu tarihsel veriler ışığında anlatmaya çalışacağız. Cumhuriyet'in ilanından sonraki süreçte kentte sosyal ve kültürel alandaki değişimler, ve buna bağlı olarak sanatsal etkinlikler ile birlikte, 21.yy'a yaklaşıldığında kentte hangi kültürel ve sanatsal anlayışın hakim olduğunu, sosyal-kültürel yaşantının yansımalarını gözlemleme imkanımız olan mekanlarla birlikte aktarmaya çalışacağız. Elbette yalnızca Cumhuriyet'in ilanından sonraki süreç değil, küreselleşen dünyanın sanat algısının etkileriyle birlikte günlük yaşantı, hayata bakış, eğlence anlayışı, musikişinaslık özelliklerinin her yerde değişime uğradığı gerçeği, Trabzon örneklemimizde de kendini gösterecektir. Bu manada kent içerisindeki sözünü ettiğimiz yaşayış biçimlerindeki değişim kent merkezindeki müzikal ve icra özelliklerini, dinleyici kitlesini de değişime uğratacaktır. Dolayısıyla bu çalışma, geçmişten günümüze mevcut yapının devam eden ve etmeyen özelliklerini, 1850'li yılların ikinci yarısından itibaren 2000'li yıllara kadar devam eden süreç içerisinde, aktif rol oynayan kişi ve kurumların uygulama biçimleri ile birlikte tespit etmeye çalıştığımız bir çalışma niteliğindedir. Müzikal icra özelliklerinin yanı sıra, sinema,tiyatro,musiki dernekleri çalışmaları, aile yapısı ,etnik köken, eğlence kültürünün nasıl gerçekleştiği ve zaman içerisinde ne gibi değişimlere uğradığı gibi belirleyici hususlar da ele alınmıştır. Kent merkezi kapsamında bakıldığında kültürel dokusu tarihsel süreci ,eğlence anlayışı geleneklerle birlikte Trabzon kent merkezindeki gelişmeleri görsel belge ve dokümanlarla birlikte destekleyerek anlatmaya çalışacağız. Başka bir yapı olarak tüm bu gelişmeleri ve değişim sürecinin etkilerini aktardıktan sonra 21.yy'dan itibaren kentteki sanatsal, kültürel ve müzikal çalışmalara genel bir bakış açısı sunarak günümüzdeki çalışmaları ve gelişmeleri aynı zamanda katkıda bulunan kişileri anlatacağız. Çalışma içerisinde tez başlığı ile ilgili söz konusu tüm veriler yazılı kaynakların yanı sıra, sözlü tarih yöntemi kullanılarak yapmış olduğumuz görüşmelerden elde edilmiş bulunmaktadır. Tüm görüşme kayıtlarının transkripsiyonları metnin ilgili bölümlerinde yer aldığı gibi, ekler kısmında da detaylı olarak verilmiştir. Tarihsel süreci yansıtan görsel malzemeler de çalışma içerisinde ilgili kısımlarda yer almaktadır. Ayrıca tarihsel süreci, kültürel yapıyı ve sanatsal çalışmaları gösteren diğer görseller yine ekler bölümünde detaylı olarak gösterilecektir.

When considering within the historical process, it is an indisputable fact that the city of Trabzon having become home to several communities, civilizations, and cultures for centuries, which great statesmen like Yavuz Sultan Selim, Kanuni Sultan Suleyman grew up in, and which once was the principal sanjak principality of the Ottoman Empire has an extensive cultural wealth. Since the second part of 1850s, the city of Trabzon has played host to several civilizations as a significant trading coastal town in the Black Sea Region where the trade routes intersect. During the hosting period, lots of statesmen resided in the city. These statesmen made considerable contributions to the urban life of Trabzon and became substantial elements that enriched the cultural memory. The relevant data was obtained from the historical studies we had conducted. The data that we present in the further sections of the thesis proves that the foregoing feature had significant influence on the development of the urban cultural texture In the thesis, the city center is our focal point within the frame of the sample, Trabzon. In this regard, we present the information including the cultural and social structure, ethnicity, music life, and music culture of the city center, and the relevant individuals, their studies, and also the pre/post-republican cultural texture of the city center in the light of the historical data We further present the social and cultural changes in the post-republican period, the art activities as a result of these changes as well as determinant cultural and artistic approaches at the end of the twentieth century together with the places where we were able to observe the reflections of the social and cultural life. In addition to the post-republican process, the fact that daily life, perspective on life, sense of fun, musical skills change in everywhere due to the effects of globalizing world's art perception is also involved in the sample. In this sense, the foregoing changes in the life styles in the city center cause changes in musical and practice features, and in audience in the city center. Therefore, we in this study aim at determining the continuous / discontinuous aspects of the current formation from past to present by means of the practice methods of the individuals and organizations having played an active role in the period of 1850 to 2000. We also address indicative issues including cinemas, theaters, music associations, their performances, family structures, ethnicity, and entertainment culture in this process. We present hereby the developments in the city center including cultural texture, historical process, sense of entertainment, traditions by means of visual themes and documents. Furthermore, we introduce today's practices and developments as well as those who have made contributions by looking over the artistic, cultural, and musical activities conducted in the city since 21st century after identifying all the developments and the effects of the period of the change. Concerning the thesis title, all the data submitted in respect thereof was obtained from the written sources as well as the interviews we made conducting oral history method. Transcriptions of all the interview records are presented both in the relevant parts of the text and detailed in the appendix. Visual materials representing the historical process are available in the relevant parts of the study. In addition, the other visual works indicating the historical process, cultural structure, and artistic works are detailed in the appendix.