Loretta Taranto ile sözlü tarih görüşmesi

Abstract

29 Ağustos 1932 tarihinde Belarus’un Grodno şehrinde doğan Loretta Taranto, annesiyle birlikte henüz sekiz aylıkken İstanbul’a gelir. Babası 1925 yılında Almanya’dan İstanbul’a gelerek bir şirkette çalışmaya başlar. Ağabeyi ise İstanbul’da doğar. Annesi, memleketi Grodno’ya gittiğinde doğan Taranto, kış mevsimi olduğu için İstanbul’a dönemediklerini ve 8 ay Grodno’da kaldıklarını söyler (02:07). Babası Polonya doğumludur. Babası Berlin’de, annesi ise Viyana’da üniversite eğitimi alırken babası kaydını Viyana’ya aldırır. Babası mühendislik, annesi ise iktisat eğitimi alır. Aynı üniversiteden mezun olan ebeveyni, 1925 yılında evlenip İstanbul’a yerleşir. Evlendikten sonra trenle Romanya’ya, oradan da vapurla İstanbul’a gelirler. Anne ve babası ilk olarak Beyoğlu’na yerleşir. Yaz mevsimlerini Erenköy’de geçirirler ve ağabeyi de Erenköy’de doğar (05:16). Taranto doğduğunda aile Beyoğlu ilçesine bağlı Talimhane’de oturmaktadır. 5 sene sonra Nişantaşı’na taşınırlar ve o dönemde Nişantaşı’nın dağın başı olarak nitelendirildiğini ifade eder. Talimhane’de komşularının çoğunu azınlıklar ve meslek gurubu olarak da gazeteciler oluşturur. Sokaklarda at sırtında sebzeler satılır. Okuldan sonra her gün çocuk bahçesinde oynadıklarını, trafik olmadığını ve motorlu araçların nadiren geçtiğini söyler. Çocukluk arkadaşlarından kısaca bahseder (11:12). Aşkenaz Yahudilerinde, çocuklara hayatta olmayan aile büyüklerinin isimlerinin verildiğini ve kendi isminin de bu geleneğe uyularak verildiğini söyledikten sonra soyadının anlamından bahseder (12:30). Ebeveyni kendi aralarında Rusça konuşurlar. Babasının Osmanlıca öğrendiğini, anne ve babasının kendisi ve ağabeyi ile Fransızca konuştuklarını ifade eder. Babası Türkçe öğrenmelerini istediği için çocuklarını Türkçe eğitim veren bir okula gönderir. Evlerine her gün gelen ve “Matmazel” dedikleri bir eğitmenden Fransızca öğrenirler. İlkokulu Şişli Terakki’de, ortaokulu ise İngiliz Kız Ortaokulu’nda okur. Babasıyla gittiği yabancı sanatçıların konserlerinden bahseden Taranto, bu etkinliklerin Saray Sineması’nda olduğunu belirtir ve Tepebaşı Gazinosu’nda gittiği kadınlar matinesinde Nuri Sesigüzel’i dinlediğini anlatır (16:45). Eğitim hayatına ve anılarına değinerek okula giderken saçlarının örgülü olduğunu ve okula yürüyerek gidildiğini söyler. İlkokuldan önce anaokuluna gider. Çocukluğunda İstanbul’un güvenli ve insanların çok saygılı olduğunu ve çok fazla taşıt olmadığı için sokaklarda rahatça oynadıklarını dile getirir (19:58). Babasının iş kontratı bittikten sonra aile Türkiye’den ayrılmak ister fakat II. Dünya Savaşı çıkınca Türkiye’de kalır. Ailenin diğer üyeleri savaş sırasında kamplarda öldürülür. Ebeveyninin, ağabeyi ile kendisini savaş haberlerinin dışında tuttuklarını, babasının haberleri ajanslardan takip ettiğini ve evde savaş hakkında çok konuşulmadığını belirtir. Çocukluğunda, anne ve babasına anneanne ve babaannesiyle ilgili sorular soran Taranto, ailenin kamplarda öldürülen üyelerinden de bahseder. II. Dünya Savaşı sırasında İstanbul’da ekmeğin karneyle verildiğini ve geceleri şehirde karartmalar yapıldığını anlatır (25:35). 1958-1959 yılları arasında tuvalet kağıdının İngiltere’den getirildiğini ve Türkiye’de zor bulunduğunu belirtir. 1947 yılında Taranto ailesinin üyeleri Türkiye vatandaşlığı alır. Ebeveyninin Beyaz Rus olduğunu ve dindar bir ailede büyümediklerini ifade eder. Yedikule’deki marul tarlalarına piknik yapmak için gittiklerini ve zamanının çoğunu evde arkadaşlarıyla geçirdiğini; eğlence mekanlarına gitmeyip evde partiler düzenlediklerini söyler (31:13). 1955 yılında evlenene kadar her sene ailesiyle Bostancı’daki yazlığa giden Taranto, gitmeden yapılan hazırlıkları anlatır. O yıllarda Bostancı’da sadece yazlık evlerin olduğunu ve İçerenköy’de büyük bir çınar ağacının altında bir kahvehane olduğunu söyler. Bostancı’da arkadaşlarıyla sokak oyunları oynar ve yüzmeyi öğrenir (34:00). 5 yaşından itibaren Nişantaşı’nda yaşayan Taranto, semt sakinleri ve esnafıyla ilgili bilgiler verir (37:20). Gençliğinde kıyafetlerinin evde dikildiğini, mağazadan yapılan alışverişlerin sonradan yaygınlaştığını aktarır. Gelinliğinden bahseder ve modelini şimdiki gelinlik modelleriyle kıyaslar (40:10). 5 sene Şişli Terakki İlkokulu’nda eğitim aldıktan sonra ortaokula başlar. Ortaokuldaki arkadaşlarıyla hala görüşmektedir. Amerikan Kız Koleji’nde 2 sene okuduktan sonra Londra’ya gider. Öğrenciler içinde farklı etnik kimliklerde birçok kişinin olduğunu ancak herhangi bir ayrımcılığın söz konusu olmadığını ifade eder. Arkadaş çevresi ile ilgili bilgiler verirken çeşitli etnik gruplara mensup birçok arkadaşı olduğunu vurgular (44:00). 1953 yılında gittiği Londra’da ve daha sonra Paris’te birer sene eğitim alır. Türkiye’de kısa bir süre öğretmenlik yaptıktan sonra bir hava yolları şirketinde çalışmaya başlar (45:15). O yıllarda kadınların çalışmasının normal karşılanmadığını ve çevresinde kendisinden başka çalışan bir kadın olmadığını dile getirir (46:50). Türkiye’deki Seferadlar ve Aşkenazlar gibi Musevi cemaatlerin farklarına değinen Taranto, bu farkların dünya görüşlerini de etkilediğini söyler (49:15). 1948’den sonra Türkiye’den İsrail’e göç edenler arasında akraba veya tanıdığının olmadığını ancak kızının evlendikten sonra eşiyle beraber İsrail’e yerleştiğini dile getirir (51:50). Yabancı bir hava yolu şirketinde 3 sene çalışır ve evlendikten sonra çalışmaya ara verir. Çocukların eğitim hayatı düzene girdikten sonra tekrar aynı şirkette çalışmaya başlar ve 63 yaşında emekli olur (54:20). Eşi ile tanışma hikayesine kısaca değinerek evlenme süreçleri ile ilgili bilgiler verir. Evlendikten sonra hayatında meydana gelen değişiklikleri anlatan Taranto, evlilik hayatının güzel geçtiğini söyler (57:40). 1950-1960 yılları arasındaki siyasi olaylarla çok ilgili olmadığını; o yıllarda sadece çocukları ile meşgul olduğunu belirtir. 1960 İhtilali’nden hem ailesi hem de çevresi olumsuz etkilenir. İhtilal dönemlerinde ailesi gündemi sadece radyodan takip eder (01:01:45). Babasının mesleğinden dolayı buzdolabını ve çamaşır makinesini çok erken aldıklarını ve evde sürekli yardımcı bir hanım olduğunu söyler (01:05:33). Gençlik yıllarında takip ettiği popüler simalardan bahsederken dinledikleri müziklere de değinir (01:08:25). Abdi İpekçi’yi şahsen tanımayan Taranto, İpekçi’nin öldürüldüğü günü hatırladığı kadarıyla anlatır (01:09:48). 6-7 Eylül Olayları yaşanırken yeni evlidir. Olaylara bizzat tanıklık etmediğini ama çevresinde bu olaylardan etkilenen çok fazla yakını olduğunu dile getirir (01:11:20). İstanbul’un değişiminden ve yapılaşmanın yoğunlaştığı dönemlerden bahseder (01:14:25). İstanbul’da gezmeyi tercih ettiği semtleri ve mekanları sayan Taranto, gençlik döneminde gittiği mekanlara da kısaca değinir (01:17:02). Nişantaşı son 20 yılda bu kadar büyük bir değişim geçirir ve semtteki mağaza sayısı, zaman içinde artış gösterir (01:19:15). Gençlik yıllarıyla kızlarının gençlik dönemlerini kıyaslayarak kültürel değişimin boyutlarından bahseder. Kızlarının eğitim hayatı ile ilgili bilgiler verdikten sonra kısaca evliliklerine de değinir (01:20:40). Evlenme sürecinde babası ile aralarında geçen konuşmayı aktaran Taranto, evlendikten sonra aileler arasında hiçbir problem yaşanmadığını belirtir (01:22:30). Anne ve babasının vefatından bahseder ve mezarlarının İstanbul’da olduğunu söyler (01:24:05). Etnik kökeninden dolayı yaşadığı bazı problemlere ve diğer etnik gruplarla ilişkilerine değinir (01:28:50). Nişantaşı semtinin ulaşım imkanları ve semt sakinlerinin komşuluk ilişkileri ile bilgiler verir (01:33:20).