Etnik kimlik inşası ve dönüşümü:Sancaktepe'de yapılan niteliksel bir araştırma, 2010-11

Abstract

Bu çalışmanın amacı, İstanbul'un Anadolu'dan yoğun göç alan bir ilçesi olan Sancaktepe'de etnik kimlik inşası ve dönüşümünü ele almaktır. Farklı grupların, kendi içlerindeki ve diğer gruplarla ilişkileri, göç ve kentleşme bağlamında irdelenerek kimlik inşaları ve dönüşümleri anlaşılmaya çalışılmıştır. Bu kapsamda Türkiye'nin farklı yörelerinden gelerek Sancaktepe'nin Samandıra, Sarıgazi ve Yenidoğan semtlerine yerleşen 12 yaş üzeri kadın ve erkek olmak üzere toplam 100 kişinin katılımı ile "odak grup görüşmeleri" ve "derinlemesine görüşmeler" yapılarak veri toplanmıştır. Samandıra'da 6, Sarıgazi'de 4 ve Yenidoğan'da 2 olmak üzere toplam 12 derinlemesine görüşme; Samandıra'da 11, Sarıgazi'de 8 ve Yenidoğan'da 2 olmak üzere toplam 21 odak grup görüşmesi yapılmıştır. Araştırma kapsamında katılımcılara, göç hikayeleri, yerleşim örüntüleri, kimlik algıları, eğitim, evlilik, iş tercihi ve koşulları, Sancaktepe'de yaşayan akrabaları, hemşehri ve diğer gruplarla ilişkileri, "öteki" algıları, Türkiye'de kimlik ve farklılık politikaları, kentsel yaşam ve değişim hakkında sorular yöneltilmiştir. Çalışmanın birinci bölümünde araştırmanın sorun/sorunsalı belirlenmiş ve kavramsal çerçeve oluşturulmuştur. Araştırmanın gerekçesi, önemi ve hipotezleri bu bölümde sunulmuştur. Araştırmanın ikinci bölümünde araştırmanın örneklemi hakkında bilgiler verilmiştir. Araştırma sorusunun ve modelinin belirlenme süreci, verilerin toplanması ve analizi bu bölümün içeriğini oluşturmaktadır. Ayrıca araştırmada kullanılan metodoloji ayrıntılı şekilde anlatılmıştır. Araştırma yapılırken karşılaşılan güçlükler ve etik sorunlara da bu bölümde değinilmiştir. Araştırmanın üçüncü bölümünde bulgular yer almaktadır. Ulaşılan bulgular, görüşmeler sırasında katılımcıların ifade ettikleri, önemli bulunan orijinal cümleleri ile sunulmuştur. Araştırmanın dördüncü ve son bölümünde araştırma soruları göz önünde bulundurularak sonuçlara ulaşılmış ve öneriler sunulmuştur. Niteliksel yöntemlerle yapılan bu araştırmanın sonuçları genellenememekle birlikte, bu araştırmada, farklı grupların ilişkileri, göç ve kentleşme bağlamında kimlik inşaları ve dönüşümleri ve yaşam biçimleri hakkında önemli ipuçlarına ulaşılmıştır. Araştırmanın bulguları şu şekilde özetlenebilir: Sancaktepe'ye farklı yerlerden gelen katılımcıların çoğunluğunun eğitim düzeyinin düşük olduğu, bundan dolayı da düşük gelir getiren işlerde çalıştıkları; çoğunluğu kırsal alandan göçmüş bu katılımcıların göç nedenleri arasında ilk sırayı işsizliğin aldığı görülmüştür. Yaşanacak yerin seçiminde akrabalık ve hemşehrilik bağlarının yanı sıra, sosyo-kültürel, sınıfsal, ideolojik yakınlığın da etkili olduğu görülmektedir ki bunun bireylerin kentte dışlanma duygusunu azalttığı görülmüştür. Kente tutunmada güçlük çeken, işsizlik tehdidi altındaki katılımcıların daha çok geri dönme isteği taşıdıkları; düzenli işi olanlar ile çocukların geri dönme konusunda isteksiz oldukları görülmüştür. Katılımcılardan bir kısmının çalışan, arkadaş, komşu ve evlenecek bireyi seçerken yakın akraba ve hemşehrilerden yana tercih kullandığı görülmüştür. Kente göç eden ve farklı gruplarla bir arada yaşayan bireylerde bir yandan farklılıklara karşı toleransın geliştiği, diğer yandan kimlik farkındalığının arttığı görülmüştür. Kentte yaşamanın bir artısı olarak göç sonrası kadın ve erkek katılımcıların eğitim seviyesinde artış olduğu, kadının çalışma hayatına katılmasıyla birlikte toplumsal statüsünde gelişme olduğu saptanmıştır. En çok "öteki"lenenin gayrimüslimlerin ve Alevilerin olduğu; bunu Kürtlerin ve muhafazakar Müslümanların takip ettiği, medyanın ötekileştirmede önemli bir rol oynadığı görülmüştür. Bir göç bölgesi olan Sancaktepe'de farklı gruplar arasında tam bir ayrışma gözlenmese de, arada derin önyargıların ve ötekileştirmenin varlığı hissedilmektedir. Bunun yanı sıra, bölgede sayıları hızla artan lüks konutların sınıfsal ayrışmayı arttırdığı da gözlenmektedir. Katılımcıların etnik kimlik tanımlamalarında, bireysel düzeyde farklılık göstermekle birlikte, genel olarak dil, din, ortak vatana duyulan bağlılık, kültürel ve genetik benzerlik, ortak geçmiş ve vatandaşlık bağı gibi unsurların öne çıktığı saptanmıştır. Öte yandan, etnik kimliklere verilen önem incelendiğinde, bu önemin etnik grubun azınlık olup olmaması, dini hassasiyetler, sınıf, cinsiyet ve kuşaklara göre farklılık gösterdiği; kırdan kente göç ve küreselleşme süreçlerinde dönüşüme uğradığı görülmektedir.

This study is intended to reveal the "ethnic identity construction and transformation" in Sancaktepe which is a district of intensive migration from Anatolia to Istanbul. In this context, ?focus group interviews" and "in-depth interviews" with a total of 100 male and female participants aged over 12 who have come from different places and settled in Samandıra, Sarıgazi, Yenidoğan quarters of Sancaktepe district were conducted. Twelve in-depth interviews (6 in Samandıra, 4 in Sarıgazi and 2 in Yenidogan) and 21 focus group interviews (11 in Samandıra, 8 in Sarıgazi and 2 in Yenidoğan) were conducted. The participants were asked questions vis a vis their stories of migration, settlement patterns, perceptions of identity, education, marriage, work preferences and conditions, their relatives living Sancaktepe, relations with fellow countryman and other groups, the "other" perception, identity and diversity policies in Turkey, urban life and change within the context of the re,search. In the first part of the research problem/problematique of the research was identified and a conceptual framework was formed. Rationale for the research, the importance thereof and the hypothesis are presented in this section. In the second part information concerning the research sample is provided. The process of identifying the research question and the model, data collection and analysis are the content of this section. In addition, the methodology used in the study is described in detail. Ethical issues and the difficulties encountered during the research are also discussed in this section. Findings of the study are in the third part. Findings obtained were presented with the original sentences expressed through the participants during the interviews. Results achieved by considering the research questions and suggestions are presented in the fourth and last part of the research. The present research provided us valuable hints on the relationship among themselves, ethnic identity construction and transformation in terms of migration and urbanization and life strategy of various groups; although the results of a qualitative research can not be generalisable. As a result of interviews held within the scope of the research findings it is observed that; the majority of participants coming from various places to Sancaktepe have low level of education and as such they work in low-income jobs and that the majority of these participants moved from rural areas and unemployment was ranked first among the causes of their migration. Ties of kinship and citizenship, socio-cultural, class, as well as ideological closeness had also much effect in choosing where to live. This situation decreases the sense of exclusion of individuals in the city. The participants who faced difficulties in living in the city who were under threat of unemployment mostly wanted to return while those who worked regularly and those with the children were reluctant to return. Some of the participants were observed to prefer their relatives and fellow citizens as employees, friends, neighbors and the person they would choose to marry. Individuals who migrated to cities and lived with different groups were observed to develop tolerance towards differences on one hand but on the other hand they had an increased awareness of identity. As a positive effect of living in the city an increase in the education level of male and female participants after immigration was observed as well as the development of womens social status with their participation in the work force. Mostly Non-Muslims and Alevis were otherized and the Kurds and conservative Muslims followed them. The media was found to play an important role in the othering process. Dissociation between different social groups in Sancaktepe, being a region of migrations, cannot exactly be observed however it can be seen that there is prejudice and othering between groups. Other than foregoing, it can be monitored that the increase in the number of luxury residences in the area in recent years has also caused class differentiation. In the participants descriptions of ethnic identity, along with the variety in individual level, in general, elements such as language, religion, a common devotion to the homeland, cultural and genetic similarities, the common past and bond of citizenship were determined to come forward. On the other hand, when the importance being given to ethnic identities was examined, it was seen that this importance showed difference according to the ethnic group whether or not it is minority, religious sensibility, class, gender and generations; and underwent a transformation in the processes of rural-urban migration and globalization.