Kadın/erkek olma süreçleri ile ilgili yaklaşımlar:İstanbul Anadolu yakasında bulunan ve farklı özelliklere sahip liselerde yapılan niteliksel çalışma, 2011

Abstract

Çeşitli liselerde okuyan kız ve erkek öğrencilerle yapılan görüşmeler sonunda liseli gençlerin kadın/erkek olma süreçleri hakkındaki düşüncelerinin ve yaklaşımlarının ortaya çıkartılması tezin amacını oluşturmuştur. Bu araştırmada, liseli öğrencilerin kadın-erkek olma süreçleri ile ilgili yaklaşımları ve söylemleri; toplumsal cinsiyet hakkındaki düşünceleri; lise türü, cinsiyet, sınıf değişkenleri bağlamında homojenize edilmiş gruplar oluşturularak karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Araştırmanın örneklemi 2011-2012 eğitim öğretim yılı güz döneminde, 1. ve 4. sınıflara devam eden ve Maltepe bölgesinden kura ile rastgele seçilen ve ulaşılabilen 169 Anadolu Lisesi, Kolej ve Meslek Liseleri, İmam Hatip Lisesi kız ve erkek öğrencilerinden oluşmuştur. Odak grup görüşmesi ve derinlemesine görüşme teknikleri kullanılarak öğrencilerin görüşleri alınmıştır. Odak grup görüşmelerinde her bir sınıf ve cinsiyet bazında ikişer grup oluşturulmuş, bu bağlamda her okulda iki lise-1 kız, iki lise-1 erkek, iki lise-4 kız, iki lise-4 erkek grubu olmak üzere toplam 8 grup ile görüşülmüştür. Anadolu Lisesi, Kolej ve Meslek Liseleri okullarında toplamda 24 odak grup görüşmesi ve İmam Hatip Lisesi öğrencileriyle 3 derinlemesine görüşme gerçekleştirilmiştir. Görüşmenin başlangıcında öğrencilere doğum yeri, yaşadığı yer, İstanbul'daki yaşam süreleri anne-baba mesleği, ailenin göç hikayesi ve kardeş bilgileri sorularak bir tanışma gerçekleştirilmiştir. Daha sonra öğrencilere konu başlıklarına göre hazırlanmış sorular yöneltilerek öğrencilerden konu ile ilgili fikirleri sorulup cevaplar alınmaya çalışılmış ve elde edilen bulgulara göre tez oluşturulmuştur. Bu çalışmanın birinci bölümünde araştırmanın sorun/sorunsalı belirlenmiş ve sorun/sorunsala paralel olarak kavramsal çerçeve oluşturulmuştur. Araştırmanın gerekçesi, önemi ve hipotezleri bu bölümde sunulmaktadır. Araştırmanın ikinci bölümünde araştırmanın örneklemi hakkında bilgiler verilmiştir. Araştırma sorusunun ve modelinin belirlenmesi süreci, verilerin toplanması ve analizi bu bölümün içeriğini oluşturmaktadır. Ayrıca araştırmada kullanılan metodoloji ayrıntılı şekilde anlatılmıştır. Araştırma yapılırken karşılaşılan güçlüklere de bu bölümde değinilmiştir. Araştırmanın üçüncü bölümde bulgular yer almaktadır. Ulaşılan bulgular, görüşmeler sırasında öğrencilerin ifade ettikleri önemli bulunan orijinal cümleleri ile sunulmaktadır. Ayrıca, sonuçlar belli özelliklere göre karşılaştırılmıştır. Araştırmanın dördüncü ve son bölümünde hipotezler ve araştırma soruları göz önünde bulundurularak sonuçlara ulaşılmış ve öneriler sunulmuştur. Araştırmada elde edilen sonuçlara göre; yapılan görüşmelerde elde edilen bulgular sonucunda toplumsal cinsiyet kavramı hakkında lise 4 öğrencilerinin lise 1 öğrencilerine oranla daha çok bilgi sahibi oldukları; öğrencilerin toplumsal cinsiyet kavramını daha çok "eşitlik" ve/veya "kadın/erkek ayrımı" olarak gördükleri ortaya çıkmıştır. Liseli gençler, toplumda kadın/erkek olma süreçlerini, kültürümüzdeki geleneksel yaklaşıma uygun olarak kadın için "ev işleri yapmak" ve "çocuk doğurmak/bakmak" olarak nitelendirirken; erkek için "evine ekmek getirmek" ve "güç" olarak nitelendirmişlerdir. Görüşülen gruplarda kız öğrencilerin erkek öğrencilere göre, toplumsal cinsiyet hakkında daha çok fikir sahibi oldukları ve görüş bildirdikleri gözlemlenmiştir. Ayrıca görüşme sonucunda öğrencilerin yaşadıkları yer, cinsiyet, ailenin ekonomik durumu, okumakta oldukları sınıf ve lise türlerine göre kadın/erkek söylemlerinin dönüşüm ve oluşum sürecinde ciddi farklılıklar olduğu ve birbirlerinden önemli ölçüde etkilendikleri saptanmıştır.

At the end of the interviews with male and female students from various high schools, searching out high school students ideas and approaches about the process of being a man/women formed the aim of thesis. In this research high school students discourses and approaches about the process of being a man/women were analyzed comparatively according to their thoughts about gender, the type of high school, sex and class (grade) variables by making up homogenized groups. The sample of the research was formed with male and female students who are reachable and randomly selected drawing by lot from Maltepe region and they are from 169 Anatolian High School, College, Vocational High School and Imam Hatip (religious) High School. The comments of students were taken by using focus group interview and in-depth interview techniques. In focus group interviews every group was formed/homogenized in two groups in terms of gender and class (grade); in this case 8 groups were interviewed in total which were consisted of two high schools a female, two high schools-a male, two high schools- four females and two high schools- four males group in every school. In Anatolian High Schools, Colleges, Vocational High Schools and Imam Hatip (religious) High Schools, 24 focus group interviews and 3 in-depth interviews were conducted. At the beginning of the interview it was asked where their birth place was, where they lived, how long they had been living in Istanbul, what their parents occupations/professions were, the story of their migration and their siblings information. After that the questions were directed according to the topics, their thoughts about the topic were asked and tried to get responds and the thesis was formed according to these results. In the first part of the research the problem/problematic was pointed out and the conceptual framework was formed parallel to the problem. The justification, importance and hypotheses of the research are represented in this part. In the second part of the research, profile of the sample was given. Determination of the process of the research, research question and model, data collection and analyses constitute the content of this section. Also, the information about the methodology used was given in detail. Besides, the difficulties which were faced during the research process were mentioned. In the third part, findings were given. They are presented with important original sentences of the students during interviews. Additionally, the findings compared according to some of the basic characteristics. In the fourth and the last part, conclusions were reached by considering the hypothesis and the research questions and the suggestions were represented. Main results of the research are: First, fourth grade high school students had more knowledge about the concept of gender than the first grades; second, the students considered the concept of "gender" more so as "equality" and/or "discrimination between men and women". On the other hand, high school teenagers described the process of being a man/woman in society as "doing housework" and "giving birth" for women; "bread winning" and "power" for men. This result was very appropriate to the traditional approach of Turkish culture, It was observed that the female students had more opinions and they gave more comments on gender issues than female students. Also as a result of the interviews it was investigated that there were serious differences in the formation and transformation process of their discourses about man/woman according to where they lived, sex, familys economic status, the class which they went on and the type of the high school. Key words: Sex, Gender, Femininity/masculinity discourse, Patriarchy, High school youth.