Değişen işçilik ve sendika

Abstract

Bu yazıda, Türkiye’de değişen işçilik deneyimlerinin bu değişimi izlemeyi kolaylaştırıcı bir araç olan sendika üzerinden okunması hedeflenmiştir. İşçilerin deneyimleri aracılığı ile sendikanın ne olduğu, nasıl anlaşıldığı, varlık nedenleri ve olması gerekli bir yapı olup olmadığı tartışılmasının yanı sıra, işçilerin sendikaya ilişkin yaklaşımlarını etkileyen faktörler de ele alınacaktır. Yazıda kullanılan veriler 2004-2005 yılları arasında yapılan alan araştırmasına dayanmaktadır. Araştırma, 1980 öncesi sanayileşmede dönüşümlerin en belirgin yaşlandığı tekstil ve elektronik sektörlerinde önemli merkezler olan Ankara, Bursa ve İstanbul’da hem büyük işletmelerde (formel sektör) hem de küçük işletmelerde (daha çok enformel sektör) çalışan veya bu işyerlerinden emekli olmuş 40 işçi ile gerçekleştirilmiştir. Eşit sayıda kadın ve erkek işçiyle sözlü tarih tekniği kullanılarak görüşmeler yapılmıştır. Bu çalışmanın en temel bulgularından biri işçilik deneyimini etkileyen pek çok faktörün olduğudur. Çalışmada, kişinin çalıştığı sektör, yaşı, çalışma hayatına başlama yaşı, cinsiyeti, medeni durumu, çalışılan işteki pozisyonu, ücreti, çalışılan sektör, sektörün büyüklüğü, çalışma süresi, sahip olduğu beceri ve kültürel sermaye düzeyi gibi faktörlerin tümünün işçilik deneyimi üzerinde etkisinin olduğu görülmüştür. Ayrıca tüm bu faktörlerin belirlediği deneyimler ile sendikalılık ve sendikaya bakış arasında da bir ilişki bulunmuştur. 12 Eylül 1980 tarihi isçiler tarafından bir milat olarak görülmektedir; ancak, enformel sektör ve işsizlik, kamu/özel sektör farkı gibi değişkenlerin de sendikalılık üzerinde önemli derecede etkisi vardır. Diğer yandan sendikanın var oluş nedenlerine ilişkin koşulların değişmediği, hatta son yıllarda artan yeni iş türleri ile daha esnek hale gelen iş piyasası koşullarının örgütlü işçi hareketine gereksinim duyduğu iddia edilecek ve bu çerçevede sendikaların yeni var oluş yolları bulmaları gerektiği savı işlenecektir.

The aim of this study is to understand changing workmanship experiences via trade unions that are considered as good tools to follow the changes. The meaning of trade union, the reasons for its existence and its benefits for the workers are discussed through the workers’ experiences and from the workers’ points of view. Structural reasons which have an effect on the workers’ perception trade union have also been integrated into the analysis. The study is based on a field research which was conducted in 2004-2005 in Ankara, Bursa and Istanbul. Research was undertaken in electronics and textile sectors, which developed before the 1980s and were of significance for industrial transformation in these regions. 40 workers who are still working and/or retired from both big and small scale enterprises were interviewed in depth. Equal numbers of men and women were included in the sample, and oral history technique was applied during the interviews. The first finding of the study is that there are many factors affecting workers’ experiences and perceptions related to work, such as economic sector, age, sex, marital status, position in the workplace, wage, the size of the sector and the enterprise, duration of work life, education and skill levels and the level of social/cultural capital. All these factors are also closely linked to and interact with the workers’ experiences and perceptions of trade unions. September 12th, 1980 was perceived as an important turning point by the workers for the unionization movement in Turkey, since the union rights were suspended after the military intervention; but also the level of unemployment, the size of informal sector, the difference/gap between public/private sectors, all have significant impact on the workers’ perception of the role of trade unions. Finally, this study argues that the reasons which have led to the emergence of trade unions are still valid, and recent developments in the labour market such as higher flexibility and/or increasing informality and atypical employment necessitate the need for organized labour movement. In this frame, the trade union movement must find a new way for its continuation and existence